انرژی جهان در دوراهی: عطش سیری‌ناپذیر در برابر طلوع سبز

به گزارش می‌متالز، این افزایش تقاضا که نمودی از پویایی اقتصاد جهانی است، با رشد ۷ درصدی سوخت‌های غیر فسیلی همراه بود که سهم آنها در سبد انرژی جهانی را به ۱۳.۵ درصد رساند و نشانه‌ای روشن از شتاب‌گیری گذار به‌سوی آینده‌ای پاک‌تر بود. با وجود این، ستون‌های اصلی سیستم انرژی جهان همچنان بر سوخت‌های فسیلی استوارند؛ نفت، زغال‌ سنگ و گاز طبیعی مجموعاً ۸۶.۷ درصد از نیاز‌های انرژی جهانی را در سال گذشته تأمین کردند. در این میان، نفت با سهمی ۳۳.۶ درصدی همچنان پیشتاز است و پس از آن، زغال‌ سنگ با ۲۷.۹ درصد و گاز طبیعی با ۲۵.۲ درصد قرار دارند. ایالات‌متحده نیز با تولید تقریباً یک‌پنجم نفت جهان، جایگاه خود را به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده حفظ کرد، درحالی‌که قیمت‌ها با وجود کاهش جزئی، همچنان به دلیل تنش‌های ژئوپلیتیکی و محدودیت‌های عرضه، به‌مراتب بالاتر از دوران پیش از همه‌گیری باقی ماندند.

در ادامه این روند، مصرف زغال‌ سنگ، به‌رغم نگرانی‌های زیست‌محیطی، به‌ویژه در اقتصاد‌های نوظهور که تقاضای صنعتی همچنان قدرتمند است، افزایش یافت. در مقابل، نقش این سوخت در بسیاری از اقتصاد‌های پیشرفته، به لطف جایگزینی با انرژی‌های تجدیدپذیر و گاز طبیعی در تولید برق، به‌تدریج در حال کاهش است. این تحول نشان می‌دهد مسیر گذار انرژی در نقاط مختلف جهان با سرعت‌ها و اولویت‌های متفاوتی دنبال می‌شود. در همین حال، چشمگیرترین رشد در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر مشاهده شد که به‌طورکلی ۷ درصد گسترش یافتند. انرژی‌های بادی و خورشیدی با رشد ترکیبی خیره‌کننده ۱۶ درصدی، این موج انرژی پاک را رهبری کردند و در جایگاه سریع‌ترین منابع در حال رشد انرژی در جهان قرار گرفتند. به‌طور خاص، انرژی خورشیدی برای دومین سال متوالی، بزرگ‌ترین منبع تولید برق جدید بود و به‌تنهایی در سال ۲۰۲۳ بیش از دو برابر زغال‌ سنگ، برق جدید تولید کرد.

انرژی هسته‌ای نیز با تأمین ۵.۲ درصد از انرژی جهانی، نقش مکمل خود را ایفا کرد، اما جهش سریع انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه بادی و خورشیدی عامل اصلی کند شدن رشد مصرف سوخت‌های فسیلی بود. با وجود رشد کم‌سابقه ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه منابع بادی و خورشیدی، مجموع انتشار گاز‌های گلخانه‌ای در سال ۲۰۲۳، به‌دلیل کاهش کند مصرف سوخت‌های فسیلی در بخش‌هایی خارج از تولید برق، تنها با اندکی افزایش به رکوردی تازه رسید. از منظر منطقه‌ای، حوزه آسیا و اقیانوسیه با پیشرانی ۶۸ درصد از رشد تقاضای جهانی انرژی، شتاب اقتصادی و صنعتی شدن این منطقه را به نمایش گذاشت. این رشد به‌ویژه در بخش برق، که با گسترش زیرساخت‌های هوش مصنوعی و افزایش نیاز به سیستم‌های سرمایشی تقویت می‌شد، از رشد کلی تقاضای انرژی پیشی گرفت و گذار به سمت الکتریکی‌سازی را به‌عنوان یکی از ویژگی‌های کلیدی این دوران برجسته ساخت. حتی با وجود خشکسالی‌هایی که منجر به کاهش تولید برق‌آبی در سال ۲۰۲۳ شد، انعطاف‌پذیری و رشد ظرفیت‌های جدید بادی و خورشیدی این کمبود را جبران کرد و مسیر انتشار گاز‌های گلخانه‌ای در بخش نیرو را به سمت یک تغییر مثبت سوق داد. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که با فراتر رفتن ظرفیت‌های جدید تجدیدپذیر از رشد تقاضا، انتشار گاز‌های گلخانه‌ای در بخش برق جهانی وارد یک مسیر کاهشی پایدار خواهد شد.

در نهایت، سال ۲۰۲۴ به‌عنوان سالی نمادین در تاریخ انرژی ثبت شد؛ سالی که تضاد بین ثبت رکورد‌های جدید تقاضا و پیشرفت هم‌زمان در گذار به انرژی پاک را به‌وضوح به تصویر کشید. اگرچه سوخت‌های فسیلی همچنان بر ترکیب انرژی مسلط هستند، اما با رقابت فزاینده‌ای از سوی منابع تجدیدپذیرِ در حال گسترش سریع رو‌به‌رو شده‌اند. این تقابل، آینده‌ای را ترسیم می‌کند که در آن، چشم‌انداز انرژی جهان نه‌تنها توسط پیشرفت‌های فناورانه، بلکه توسط موازنه حساس بین رشد اقتصادی مناطق مختلف و ضرورت مطلقِ کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی شکل خواهد گرفت و این رویارویی، داستان اصلی دهه آینده خواهد بود.

منبع: فولاد مبارکه اصفهان