اتحاد فولادسازان برای افزایش تاب‌آوری

به گزارش می‌متالز، اصفهان در هفته‌ای که گذشت میزبان دو رویداد مهم فولادی بود؛ یک نمایشگاه تخصصی و یک همایش ملی در حوزه آهن و فولاد که با حضور بزرگان این صنعت برگزار شد. محور اصلی همایش «تاب‌آوری» بود و پنل‌ها در سرفصل‌هایی همچون حکمرانی و سیاست‌گذاری، زنجیره تأمین، تولید و تجارت پایدار، تحول دیجیتال و هوشمندسازی و همچنین زیرساخت و انرژی به‌عنوان مهم‌ترین گلوگاه صنعت برگزار شدند. در حاشیه نمایشگاه نیز نشست‌های تخصصی متعددی در بخش‌های مختلف زنجیره فولاد شکل گرفت. دومین رویداد فولاد اصفهان که هم‌زمان با نمایشگاه متالکس برگزار شد، بیش از آنکه نمایشی از قدرت دهمین تولیدکننده بزرگ فولاد جهان باشد، پرده از بحرانی عمیق برداشت؛ بحرانی که تاب‌آوری یکی از ستون‌های اقتصاد ایران را به مرز هشدار رسانده است. با این حال، این رویداد همراه با اتفاقات امیدوارکننده‌ای در حوزه بهره‌وری، بهینه‌سازی تولید و ورود غول‌های فولادی به عرصه فناوری بود.

طوفان کامل علیه صنعت فولاد

همایش با هشدار‌های جدی درباره چند بحران هم‌زمان آغاز شد؛ بحران انرژی و مقررات زائد. مهم‌ترین موضوع، «ناترازی انرژی» بود. صنعت فولاد ایران در سال ۱۴۰۳ به دلیل قطعی برق و کمبود گاز، ۱۰ میلیون تن از ظرفیت تولید خود را از دست داد و تولید واقعی به ۳۰ میلیون تن رسید؛ در حالی که ظرفیت اسمی کشور بیش از ۵۰ میلیون تن است. این کمبود، زنجیره ارزش را مختل کرده و تولیدکنندگان را به سمت صادرات محصولات خام و کم‌ارزشی مانند گندله سوق داده است. محصولی که با قیمت ۸۰ تا ۹۰ دلار در هر تن صادر می‌شود، در حالی که تبدیل آن به فولاد می‌تواند ارزشی بالاتر از ۴۰۰ دلار ایجاد کند. این یعنی اتلاف شدید ارزش افزوده و از دست رفتن فرصت‌های ارزی کشور.

کلاف پیچیده مقررات بر پای صنعت فولاد

سیاست‌های داخلی نیز به اندازه بحران انرژی برای فولاد آسیب‌زا شناخته شدند. مقررات پیچیده ارزی مانند الزام به بازگرداندن ارز صادراتی با نرخ مبادله‌ای (۶۷ تا ۶۹ هزار تومان) در حالی که نرخ آزاد بسیار بالاتر است، «خاستگاه فساد» خوانده شد. همچنین الزام عرضه محصولات در بورس کالا با وجود مازاد عرضه و مصرف داخلی پایین، منجر به تحریف قیمت‌ها و کاهش رقابت‌پذیری شده است. از سوی دیگر، شوک‌های قیمتی در حامل‌های انرژی فشار مضاعفی بر صنعت وارد کرده‌اند. قیمت برق طی پنج سال گذشته ۳۰ تا ۳۳ برابر افزایش یافته، در حالی که قیمت فولاد تنها پنج برابر رشد داشته است. این شکاف، عملاً حاشیه سود تولیدکنندگان را از بین برده است.

فشار‌های بین‌المللی و ضعف فناوری

موج صادرات ارزان‌قیمت فولاد چین و الزامات سخت‌گیرانه کربن‌زدایی (که می‌تواند ۳۵۰ دلار به هزینه هر تن اضافه کند) از مهم‌ترین تهدیدات خارجی به شمار می‌آیند. تحریم‌ها نیز موجب شده ایران از دسترسی به فناوری‌های روز دنیا فاصله بگیرد و عقب‌ماندگی فناورانه در صنعت فولاد تشدید شود.

چرا این موضوعات مطرح شدند؟

این همایش در شرایطی برگزار شد که صنعت فولاد احساس می‌کند به «نقطه بی‌بازگشت» نزدیک شده است. از همین رو، این مسائل با هدف اصلاح رویه‌های اشتباه سیاست‌گذاری قبل از رسیدن به آن نقطه مطرح شدند. فعالان فولاد تأکید کردند که این صنعت تنها پنج درصد از گاز و برق کشور را مصرف می‌کند، اما بیش از ۶۰ درصد محدودیت‌ها بر آن تحمیل می‌شود. آنها همچنین یادآور شدند که بیش از ۷۰ درصد برق مورد نیاز خود را خود تأمین می‌کنند و خواهان «توزیع عادلانه» و «برنامه‌ریزی شفاف» هستند؛ نه دریافت یارانه. هشدار جدی این بود که ادامه روند فعلی، حفظ جایگاه دهم ایران در تولید فولاد جهان را غیرممکن خواهد کرد و تبعات سنگینی برای اشتغال و اقتصاد ملی به همراه خواهد داشت. در این نشست همچنین یادآوری شد که اگر زیرساخت‌های انرژی و حمل‌ونقل پیش‌بینی‌شده در «سند چشم‌انداز ۱۴۰۴» محقق شده بود، صنعت امروز با چنین مشکلاتی مواجه نمی‌شد.

جوانه‌های امید در میان بحران

با وجود فضای بحرانی، رویداد اصفهان دستاورد‌های مثبتی نیز داشت که مهم‌ترین آن، شکل‌گیری اتحاد استراتژیک میان تمامی حلقه‌های زنجیره فولاد بود. این همایش فرصتی کم‌نظیر برای یکپارچگی زنجیره تأمین، از معدن تا نورد، فراهم کرد تا با یک صدا مشکلات خود را بیان کنند. چنین اتحادی می‌تواند قدرت چانه‌زنی صنعت را افزایش دهد. از سوی دیگر، به‌جای محدود شدن به انتقادات، راهکار‌های مشخصی ارائه شد؛ از جمله: اعلام زمان‌بندی قطعی برق برای برنامه‌ریزی، اجازه فعالیت شبانه در فصول خنک، ایجاد بازار آزاد انرژی برای تبادل برق مازاد بین صنایع، تخصیص گاز به نیروگاه‌های خودتأمین، سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های خورشیدی، هوشمندسازی فرآیندها، حذف سیاست دو نرخی ارز و بازنگری در قیمت‌گذاری دستوری.

نمایشگاه متالکس نیز بستری برای معرفی توانمندی‌های شرکت‌های دانش‌بنیان و ظرفیت‌های داخلی فراهم آورد و امکان ایجاد ارتباطات تجاری تازه را به وجود آورد. در همین رویداد، شرکت‌های بزرگی همچون فولاد مبارکه از پروژه‌های بزرگ خود برای خودکفایی در آب، برق و گاز رونمایی کردند؛ اقدامی که نشان‌دهنده عزم بخش خصوصی برای عبور از بحران است.

پیشرانی فولادی‌ها برای تاب‌آور شدن

در مجموع، دومین همایش ملی فولاد در اصفهان تصویری شفاف از صنعتی در محاصره ارائه داد؛ محاصره‌ای ناشی از بحران انرژی، حکمرانی ناکارآمد و فشار‌های جهانی. اما در عین حال نشان داد که مدیران این صنعت نه‌تنها از عمق چالش‌ها آگاهند، بلکه برای تقویت تاب‌آوری آن برنامه دارند. پیام نهایی فعالان صنعت به دولت روشن بود: نجات این صنعت استراتژیک تنها با بازنگری اساسی در حکمرانی، برقراری عدالت در توزیع انرژی و سپردن امور به بخش خصوصی ممکن خواهد شد. موفقیت در این مسیر نه‌تنها آینده صنعت فولاد، بلکه بخش بزرگی از اقتصاد ایران را تضمین می‌کند. اکنون همه نگاه‌ها به تصمیم‌ها و اقدامات عملی دولت دوخته شده است.

منبع: پایگاه خبری - تحلیلی ایراسین