سرزمین طلای سرخ ایران، همچنان چشم‌انتظار توسعه

به گزارش می متالز، ورزقان به دلیل داشتن منابع غنی مختلف از جمله مواد معدنی فراوان، به عنوان سرزمین گنج‌های پنهان ایران مطرح است که این روزها به دلیل برداشت‌های غیرمجاز و غیراصولی از یکی از معادن طلای این منطقه (اندریان) باز هم خبرساز شده است.
ناگفته نماند، روستای اندریان (اندرگان) در منطقه‌ای کوهستانی در دهستان ارزیل بخش خاروانای شهرستان ورزقان قرار دارد. مدتی است خبرهای متعددی از برداشت‌های غیرمجاز و دستگیری حفاران غیرمجاز طلا، در محدوده معدن طلای اندریان به گوش می‌رسد مبنی بر اینکه سرمایه ارزشمند این منطقه را خارج می‌کنند.
از این رو سخن ما با مسئولان و دست‌اندرکاران به ویژه سازمان‌های متولی و نظارتی این است که کمی هم به فکر معیشت و رفاه اهالی این منطقه باشند که با وجود داشتن این منابع طبیعی خدادادی فراوان، باز هم از داشتن کمترین امکانات رفاهی و معیشتی محروم هستند.
به هر حال آنچه در این زمینه مهم به نظر می‌رسد، این است که شهرستان ورزقان دارای منابع طبیعی خدادادی فراوانی است اما به نظر می‌آید برخی نامهربانی‌های بلایای طبیعی و انسانی در سال‌های اخیر باعث شده است این شهرستان از داشتن امکانات و زیرساخت‌های لازم شهری محروم باشد و همچنان چشم انتظار همت مسئولان است که توجه ویژه‌ای به توسعه همه جانبه این شهرستان با توجه به ظرفیت‌های بالقوه این منطقه داشته باشند.

ورزقان؛ سرزمین گنج‌های پنهان

گفته می‌شود، آذربایجان‌شرقی غنی‌ترین منطقه معدنی کشور است که با بیش از ۸ میلیارد تن ذخیره کشف شده معدنی، رتبه نخست کشور را دارد و در بین شهرستان‌های این استان، ورزقان را باید شهرستان طلایی استان نامید.
این شهرستان قطب معادن مس و طلای استان است اما این شهرستان با داشتن منابع غنی مختلف از جمله مواد معدنی فراوان، طبیت بکر و زیبا، ظرفیت بالا در حوزه‌های گردشگری، کشاورزی، دامداری و... از محروم‌ترین و توسعه‌نیافته‌ترین شهرستان‌های خطه آذربایجان است. با این وجود برداشت‌های غیرمجاز از معدن طلای خاروانا بهانه‌ای شد که در این گزارش و تحلیل، به برخی ظرفیت‌های شهرستان ورزقان در بخش مواد معدنی بپردازیم.
واقعیت این است که بخــش معـدن این شهرستان ورزقان به دلیل قـرار گرفتـن در محدوده جهانـی مـس و همچنیـن ذخایر قابل توجـه طـلا، اصلی‌تریـن مزیـت ایـن شهرسـتان بوده اما درحال‌حاضر مهم‌تریـن تاثیـر این معادن، تخریـب محیط‌زیست ارزشـمند منطقـه، بـدون تاثیـر عمـده بر اشـتغال، رفـاه و توسـعه منطقـه اسـت. جالب‌تر آنکه نزدیک بودن این شهرستان بـا منطقـه آزاد ارس نیـز مزیتی برای شهروندان این منطقه نداشـته اسـت.
به هر حال شهرســتان ورزقــان بــا وســعت ۲۳۶۸، ۱۳ کیلومترمربــع که حدود ۵، ۲۹ درصــد کل مسـاحت اسـتان آذربایجان‌شرقی را بـه خـود اختصـاص داده، با داشتن منابع غنی مختلف از جمله مواد معدنی فراوان، طبیت بکر و زیبا، ظرفیت بالا در حوزه‌های گردشگری، کشاورزی، دامداری و... به عنوان سرزمین گنج‌های پنهان ایران مطرح است.

روزگار رنگ پریده سرزمین طلای سرخ ایران

نتیجه طــرح پایــش بخــش صنعــت و معدن اســتان نشان می‌دهد که در شهرستان ورزقان حدود ۴۰ کانسـار وجود دارد و از این تعداد ۲۹کانسـار، دارای مـاده معدنـی مـس، ۷ کانسـار دارای مـاده معدنـی طـلا، ۳ کانسـار دارای مـاده معدنـی سـرب و روی و یک کانسـار دارای مـاده معدنـی طـلا و مـس است.
در حقیقت بررسـی‌های زمین‌شناسـی در این شهرستان نشان می‌دهد که وجود ۲۹ اندیس و۴۰ کانسار شناخته شده در شهرستان ورزقـان حاکـی از وجـود کلکسـیونی از مـواد معدنـی در این منطقـه است. نباید فراموش کرد که این شهرستان هم‌اکنون به دلیل قرار گرفتن در یک منطقه معدنخیز و کشف انواع عناصر قیمتی و با ارزش در این معادن، از نظر سوق‌الجیشی و اقتصادی به مهم‌ترین و غنی‌ترین منطقه در جهان تبدیل شده است.
از معادن فعال شهرسـتان ورزقان می‌توان به معدن مس سـونگون، معادن طلای اندریان، اسـترگان و مزرعه شـادی اشاره کرد که در نوع خود بی‌نظیر هستند و از اهمیت ویژه ملی، منطقه‌ای و جهانی برخوردارند. از سویی ناگفته نماند، کانسار مس سونگون که در شمال شهرستان ورزقان قرار گرفته است، بزرگ‌ترین اندیس مس در شمال‌غرب ایران و یکی از بزرگ‌ترین کانسارهای مس جهان بوده و قابل مقایسه با معادن بزرگ جهان مانند بینگهام در امریکا و چوکی‌کوماتا در شیل است. از این رو؛ وجـود این همه معادن غنی و از جمله آن معـدن مس سـونگون، به عنـوان یکـی از بزرگ‌ترین معادن مـس، ایجاب می‌کند کـه مـردم این منطقـه از این نعمـت خـدادادی در کنـار زیان‌های زیسـت‌محیطی ناشـی از آن بهره‌منـد شوند و ایـن صنعت در ایجـاد اشـتغال، درآمدزایی و توسـعه پایدار شهرسـتان نقـش مهمی را ایفـا کند.

سایه‌روشن استخراج طلا از ورزقان

بر این اساس، برخی کارشناسان و متخصصان این بخش، برای اجتناب از خام‌فروشـی محصـولات معدنی و تبدیـل آن بـه محصـولات متنـوع و با ارزش افـزوده بالا، ایجاد شـهرک صنعتی تخصصی مـس در شهرسـتان ورزقـان را لازم و ضـروری بیان می‌کنند و معتقد هستند که بـا تدوین برنامه‌های راهبردی برای توسعه صنعت این شهرستان و به ویژه با جـذب سـرمایه‌گذاران بخـش خصوصـی می‌توان در این زمینه کارهای بزرگی انجام داد.
به هر حال، بعضی کارشناسان توصیه می‌کنند که برای بهره‌مندی و استفاده از همه ظرفیت‌های این شهرستان و به ویژه رفع کاستی‌ها و عقب‌ماندگی‌های شهرستان ورزقان؛ داشتن یک مجموعه توانمند و متخصص و آشنا به مشکلات و کاستی‌های منطقه، لازم و ضروری است.
در نهایت اینکه شهرسـتان ورزقـان با وجود برخـورداری از مزیت‌هـای شـایان توجـه در حوزه‌هـای مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و از جمله در صنایع معدن، همچنان از جمله شهرسـتان‌های محروم اسـتان است. براساس آمار و اطلاعات موجود، بهره‌ نبردن از مزیت‌هـا، شهرسـتان ورزقـان را بـه یکـی از شهرسـتان‌های مهاجـرفرسـت اسـتان تبدیـل کـرده اسـت، به طـوری کـه جمعیـت ایـن شهرسـتان در سال‌های ۱۳۸۵تـا ۱۳۹۰کاهـش یافتـه اسـت.
آنچه مشخص است اینکه وجـود شـهرک صنعتـی ورزقان و شـهرک صنعتی تخصصی در دسـت اقدام مس، نزدیکـی بـه مرزهـای بین‌المللـی و ۲ کشـور آذربایجـان و ارمنسـتان و منطقـه آزاد صنعتی- تجــاری ارس، وجود ذخایر فلــزی متعــدد (معــادن غنی مــس ســونگون، طــلای اندریــان، اســترگان و مزرعــه شــادی)، ذخایــر معدنــی متنــوع (ســنگ‌های تزئینــی، ســنگ آهن، کائولــن و...) و به ‌ویژه برخـورداری از منابع طبیعی زیبا و بی‌نظیر در کنـار جاذبه‌های گردشگری قابـل ملاحظه، حاکی از ظرفیت‌های قابل توجه این شهرسـتان، به عنوان مقصـدی بـرای گردشـگران داخلـی و خارجـی برای گام گذاشـتن در مسـیر توسـعه است و در صورت برنامه‌ریـزی درست در این حوزه‌ها می‌توان شهرسـتان ورزقـان را بـه شهرسـتانی توسـعه‌یافته و متناسـب با جایـگاه تاریخی، فرهنگـی، جغرافیایی و اقتصـادی آن با تاکید بـر ارتقـای موقعیـت صنعتـی به ویـژه در صنایع معدنـی تبدیل کرد. در کنار موارد بیان شده، هرچند در این شهرستان در سال‌های اخیر و به ویژه پس از زلزله ۱۳۹۱، اقدامات و تلاش‌های زیادی برای رشد و توسعه انجام شد اما به نظر می‌آید با توجه به این ظرفیت خدادادی؛ باز هم مردمان این دیار در سرزمین طلای سرخ ایران، با کمترین امکانات زیرساختی، رفاهی و خدماتی، با فقر و محرومیت روزگار سپری می‌کنند و اهالی این منطقه همچنان به دنبال توسعه همه‌جانبه و تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام و به‌ویژه پایان عملیات زیرساخت‌ شهری و روستایی خویش هستند.
واقعیت این است که برای رسیدن به این حقیقت که چقدر مسائل و مشکلات شهروندان این شهرستان در حوزه‌های مختلف عمرانی، رفاهی، خدماتی، بهداشتی، اشتغال و... حل شده، فقط کافی است مسئولان و متولیان امر سری به این مناطق بزنند و با مردم و اهالی این منطقه درددل کنند.